Johann Joachim Winckelmann ( ;1 Almanca: [ˈvɪŋkl̩man] ; 9 Aralık 17178 Haziran 1768) bir Alman sanat tarihçisi ve arkeoloğudur. 2 Yunan, Greko-Romen ve Roma sanatı arasındaki farkı ilk kez dile getiren öncü bir Helenistti. "Modern arkeolojinin peygamberi ve kurucu kahramanı" 3 olarak anılan Winckelmann, bilimsel arkeolojinin kurucularından biriydi ve tarz kategorilerini ilk olarak sanat tarihine geniş, sistematik bir temelde uygulayan kişidir. Birçoğu onu sanat tarihi disiplininin babası olarak görür.4 Yunan Sanatını dönemlere ve zaman sınıflandırmalarına göre ilk ayıranlardan biriydi.5 18. yüzyılın sonlarında Neoklasik hareketin yükselişinde en belirleyici etkilerden birini Winckelmann yapacaktır. Yazıları yalnızca yeni bir arkeoloji ve sanat tarihi bilimini değil, batı resim, heykel, edebiyat ve hatta felsefe anlayışını da etkilemiştir. Winckelmann'ın Eski Sanat Tarihi (1764), Almanca yazılmış bir Avrupa edebiyatı klasiği haline gelen ilk kitaplardan biriydi. Lessing, Herder, Goethe, Hölderlin, Heine, Nietzsche, Stefan George ve Spengler üzerindeki akabindeki etkisi kışkırtıcı bir şekilde "Yunanistan'ın Almanya üzerindeki Tiranlığı" olarak adlandırıldı."6
Bugün, Berlin Humboldt Üniversitesi'ndeki Winckelmann Enstitüsü tamamen klasik arkeoloji araştırmalarına adanmıştır.
Winckelmann eşcinseldi ve estetik üzerine olan yazılarında açık bir homoerotizm gözlemlenir. Bu durum Goethe gibi çağdaşları tarafından kabul edilmiştir.7
Winckelmann, Brandenburg Margraviate'deki Stendal'da yoksulluk içinde doğdu. Babası Martin Winckelmann ayakkabı tamircisi olarak çalışırken, annesi Anna Maria Meyer bir dokumacının kızıydı. Winckelmann'ın ilk yılları zorluklarla doluydu, ancak akademik ilgileri onu ileriye taşıdı. Daha sonra Roma'da ünlü bir bilgin olduğunda şöyle yazmıştı: "İnsan buradayken şımarır ama Tanrı bana bunu borçluydu: [çünkü] gençliğimde çok acı çektim."
Winckelmann, Berlin'deki Köllnisches Gymnasium'a ve Salzwedel'deki Altstädtisches Gymnasium'una kaydoldu ve 1738'de, 21 yaşında, Halle Üniversitesi'ne teoloji öğrencisi olarak yazıldı. Fakat Winckelmann'ın teolojiye ilgisi yoktu; gençliğinde Yunan klasikleriyle ilgilenmeye başlayan Winckelmann kısa süre sonra Halle'deki hocalarının onun entelektüel ilgilerinden hoşnut olmadığını fark etti. Yine de kendini özel olarak eski yunancaya adadı ve "estetik " terimini ilk ortaya atan Alexander Gottlieb Baumgarten'in derslerini takip etti.8
1740 yılında Winckelmann doktor olma niyetiyle Jena'da tıp derslerine katıldı. Ayrıca dil dersleri de veriyordu. 1743'ten 1748'e kadar Altmark'taki Seehausen Gymanisium'unda müdür yardımcısıydı, ancak Winckelmann çocuklarla çalışmanın gerçek uğraşı olmadığını hissetti. Üstelik imkanları yetersizdi: maaşı o kadar düşüktü ki, bedava yemek için öğrencilerinin ebeveynlerine bel bağlamak zorunda kalıyordu. Böylece Magdeburg yakınlarında bir öğretmenliği kabul etmek zorunda kaldı. Güçlü Lamprecht ailesinin öğretmeni iken, Lamprechtlerin yakışıklı oğluna aşık oldu, fakat bu aşk karşılıksızdı.9 Bu hayatı boyunca tecrübe edeceği bir dizi aşktan biriydi.10 Erkek vücuduna duyduğu tutku, Winckelmann'ın Antik Yunan ve Roma heykellerine karşı tomurcuklanan hayranlığını daha da alevlendirdi.11
1748'de Winckelmann, Kont Heinrich von Bünau'ya şunları yazdı: "İyi kitapların çok az ve pahalı olduğu böylesi bir dönemde iyice içine gömüldüğüm Yunan literatürüne çok az değer veriliyor". Aynı yıl, Winckelmann, von Bünau'nun Dresden yakınlarındaki Nöthnitz'deki kütüphanesine sekreter olarak atandı. Kütüphane yaklaşık 40.000 cilt kitabı içerisinde barındırıyordu. Winckelmann Homeros, Herodotos, Sophokles, Ksenophon ve Platon'u okumuştu; fakat Nöthnitz'deki kütüphanede Voltaire ve Montesquieu gibi ünlü Aydınlanma yazarlarının eserleriyle tanıştı. Prusya'nın konforsuz ortamını geride bırakmak onun için büyük bir rahatlama oldu. Winckelmann'ın başlıca görevlerinden biri de Von Bünau'nun Kutsal Roma İmparatorluğu hakkında yazacağı kitabı için kaynaklar toplamaktı. Bu dönemde Dresden'deki eski eserler koleksiyonunu birkaç kez ziyaret etti, ancak buradaki en iyi resimleri tasvir ettiği yapıtını bitiremedi. Yine de oradaki sanat yapıtları Winckelmann'da sanata yoğun bir ilgi uyandırdı ve bu ilgi çeşitli sanatçılarla, özellikle de Winckelmann'ı estetik çalışmalarında teşvik eden ve Goethe'nin (Winckelmann daha sonra Goethe üzerinde de çok güçlü bir etki bırakacaktır) gelecekteki arkadaşı ve etkilendiği bir insan olan ressam Adam Friedrich Oeser (1717-1799) ile derinleşti.12
1755'te Winckelmann, Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst ("Resim ve Heykelde Yunan Eserlerinin Taklidi Üzerine Düşünceler") adlı eserini yayınladı, eserinin yayınlanmasından sonra görünüşte tarafsız bir eleştirmen tarafından esere sahte bir saldırı yapıldı ve kendi ilkelerini savundu. Gedanken, daha sonra geliştirdiği doktrinlerin ilk ifadesini, "asil sadelik ve sessiz ihtişam" ( edle Einfalt und stille Größe ) idealini ve kesin bir içerik taşıyan bir savı içerir: "Yüce olmamızın ve belki de benzersiz olmamızın tek yolu antikleri taklit etmemizle olur." Eser yalnızca içerdiği fikirlerle değil, edebi üslubuyla da büyük beğeni topladı. Bu eser Winckelmann'ı ünlü bir insan yaptı. Daha sonradan birkaç kez daha basılan bu eser, kısa süre sonra Fransızcaya da çevrildi. İngiltere'de, Winckelmann'ın görüşleri sanat çevreleriyle sınırlı olmasına rağmen, 1760'larda ve 1770'lerde tartışmaların odağında yer aldı: Henry Fuseli Winckelmann'ın eserini Reflections on the Painting and Sculpture of the Greeks adıyla çevirdi ve 1765'te yayınladı; bu çeviri 1767'de düzeltmelerle yeniden basıldı.13
Papalık elçisi olan ve kendisinin gelecekteki işvereni olacak Alberico Archinto 1751'de Nöthnitz'i ziyaret etti ve 1754'te Winckelmann Roma Katolik Kilisesi'ne katıldı. Goethe, Winckelmann'ın bir pagan olduğu sonucuna varırken, Gerhard Gietmann, Winckelmann'ın "dindar ve samimi bir Katolik olarak öldüğünü" iddia eder; her iki durumda da, katolikliğe geçişi ona sonunda çok zengin olan papalık kütüphanesinin kapılarını açar. Gedanken über die Nachahmung der Griechischen Werke isimli kitabının etkisiyle Polonya kralı ve Saksyonya elektörü olan III. Augustus kendisine 200 thaler maaş bağlar; böylelikle Winckelmann Roma'daki çalışmalarına maddi sıkıntılar olmadan daha kolay yoğunlaşır.
Winckelmann, Kasım 1755'te Roma'ya geldi. Oradaki ilk görevi Cortile del Belvedere'deki heykelleri -Apollo Belvedere, Laocoön, Antinous denilen heykeller ve Belvedere Torso- tasvir etmekti ve ona göre bu heykeller "antik heykel anlayışının en mükemmel örneklerini" temsil ediyorlardı.
Başlangıçta Winckelmann, Dresden'den gelen hibenin yardımıyla İtalya'da sadece iki yıl kalmayı planlıyordu; ancak Yedi Yıl Savaşı'nın (1756-1763) patlak vermesi planlarını değiştirdi. Winckelmann'ın güzel Yunanca yazısından etkilenen Kardinal Passionei onu kütüphanecisi olarak atadı. Winckelmann ayrıca Kardinal Archinto'nun da kütüphanecisi oldu ve Kardinal Passionei'den fazlasıyla ilgi gördü. Bu iki insanın ölümlerinden sonra Winckelmann, Porta Salaria'daki villasında muhteşem bir antika koleksiyonu olan Alessandro Kardinal Albani'nin evinde kütüphaneci olarak işe alındı. Winckelmann, ilk kez Roma'da birlikte yaşadığı yeni arkadaşı 14 ressam Anton Raphael Mengs'in (1728-79) yardımıyla kendisini Roma antik eserlerini incelemeye adadı ve kısa süre sonra antik sanat hakkında rakipsiz bir birikim elde etti. Winckelmann dikkatli bir gözlem yöntemiyle Yunan sanatının Roma kopyalarını ayırt etti, ki bu o zamanlarda olağandışı bir durumdu; çünkü Roma kültürü antikitenin en üstün örneği olarak görülüyordu. Arkadaşı Mengs sayesinde Winckelmann'ın düşünceleri sanat camiasında fark edilmeye başlandı ve düşünceleri Avupa'ya yayıldı. (Winckelmann, Gedanken'de "Büyük, evet, mümkünse taklit edilemez olmamızın tek yolu, Yunanları taklit etmemizle mümkün hale gelir" der. Taklit ile şuursuzca bir kopyalamayı kastetmez: "... taklit edilen şey, akılla ele alınırsa, deyim yerindeyse başka bir doğaya bürünebilir ve kişinin kendisi haline gelebilir"). Neoklasik sanatçılar Antik Yunan ve Roma'nın ruhunu olduğu kadar görünüşlerini de canlandırmaya çalıştılar. Mengs'in bu çabaya katkısı dikkate değer bir nitelik taşır - Mengs zamanının yaşayan en büyük ressamı olarak kabul edilir. Mengs ile Roma'da tanışan Fransız ressam Jacques-Louis David, (1775-80) onun aracılığıyla Winckelmann'ın sanatsal teorilerinden haberdar olur. Roma'daki ilk zamanlarında Winckelmann, mimarlıkta neoklasizmin önde gelen savunucusu olması için etkilediği İskoç mimar Robert Adam ile tanıştı.15 Winckelmann'ın idealleri daha sonra Josiah Wedgwood'un "Etruria" fabrikasının (1782) reprodüksiyonlarıyla İngiltere'de popüler hale geldi.16 1760'da Winckelmann Description des pierres gravées du feu Baron de Stosch [Merhum Stosch Baronunun oyma değerli taşlarının tasviri] isimli eseri ve ardından 1762'de Paestum'daki tapınakların bir hesabını içeren Anmerkungen über die Baukunst der Alten ("Eskilerin Mimarisi Üzerine Gözlemler") isimli eserini yayınladı. 1758 ve 1762'de, Pompeii ve Herkulaneum'da yürütülen arkeolojik kazıları gözlemlemek için Napoli'yi ziyaret etti.17 "Albani ile olan ilişkisine rağmen, Winckelmann, Francesco Ficoroni ve Baron Stosch gibi çok daha az sistematik antikacıların bilimsel saygınlığı tehlikeye atan karanlık sanat dünyasından uzaklaştı." 18 Bunda Winckelmann'ın yoksulluğu bir rol oynamış olabilir: Çünkü eski eserler üzerine olan ticaret hem pahalı ve hem de spekülatif mecraydı. 1763'te Albani'nin desteğiyle Papa XIII. Clement'in Eski Eserler Valisi olarak atandı.
1763'ten itibaren, Winckelmann, Albani'nin yanındaki konumunu korurken, Vatikan'ın eski eserler (Prefetto delle Antichità) ve yazar (Scriptor linguae teutonicae) biriminde başkan olarak çalıştı. Winckelmann, 1765 ve 1767'de Napoli'yi tekrar ziyaret etti ve Saksonya'nın elektoral prensi ve prensesinin kullanımı için, ölümünden on bir yıl sonra Antologia romana'da yayınlanan Briefe an Bianconi isimli eserini yazdı.19
Winckelmann, Bibliothek der schönen Wissenschaften'e çeşitli makaleler yazdı; ve 1766'da Versuch einer Allegorie isimli eserini yayınladı. Çok daha önemli olan bir diğer eseri Monumenti antichi inediti (Antikitenin yayınlanmamış abideleri) başlığını taşıyan eseridir; bu eserin önsözünde sanat tarihinin genel bir hattı çizilir. Bu eserdeki [antik] kaplar ya yanlış bir şekilde açıklanmış ya da hiç açıklanmayan nesnelerin yer aldığı bir temsil sunar. Winckelmann'ın açıklamaları Roma tarihiyle bağlantılı olduğu varsayılan birçok sanat eserinin nihai ilham kaynaklarının Homeros'ta bulunduğunu gözlemsel yöntemle göstererek, geleceğin arkeoloji bilimi için muazzam bir fayda sağladı.
Winckelmann'ın 1764'te yayınlanan başyapıtı Geschichte der Kunst des Alterthums ("Antik Çağda Sanat Tarihi") kısa süre sonra Avrupa edebiyatına sarsılmaz bir yer edindi. Bu çalışmada, "Winckelmann'ın en önemli ve kalıcı başarısı, Mısırlılar ve Etrüskler de dahil olmak üzere tüm antik sanatın kapsamlı, titiz ve anlaşılır bir kronolojik hesabını ortaya koymasıdır." 20 Bu eser bir medeniyetin sanatını büyüme, gelişme ve çöküş olarak sınırlandıran ilk eserdir. Bu, bir medeniyet sanatında organik bir büyüme, olgunluk ve gerilemeyi tanımlayan ilk eserdir. Bu eserde bir medeniyetin sanatı ve eserleriyle anlattığı bir tür ifşalanmış hikâye vardır - Eğer ki bu eserlere yakından bakarsak bize kendi dilinden kültürel faktörlerinin hikâyesini anlatır; söz gelimi, iklimini, özgürlüğünü ve zanaatını anlatır. Winckelmann, bu eserinde hem Yunan sanat tarihini hem de Yunan tarihini ortaya koyar. Eserinde Antik Yunan'da yaratıcı etkinliği teşvik etme eğiliminde olduğuna inandığı siyasi, sosyal ve entelektüel koşulların parlak bir resmini sunar.
Winckelmann'ın sanat teorilerinin temel fikri sanatın amacının güzellik olduğudur ve bu amaca ancak bireysel ve karakteristik özelliklerinin tam anlamıyla sanatçının genel şemasına tabi tutulduğunda ulaşılabileceğidir. Gerçek sanatçı, amacına uygun fenomenleri doğadan seçip hayal gücünü kullanarak birleştirir ve kaslar, damarlar gibi doğal bölümlerin korunduğu ideal bir tip yaratır; bu ideal tipte harmoninin genel portresini bozacak hiçbir şeye ise izin verilmez.
1768'de Winckelmann Alpler üzerinden kuzeye gitti, ancak Tirol onu bunalıma soktu ve İtalya'ya dönmeye karar verdi. Ancak arkadaşı, heykeltıraş ve restoratör Bartolomeo Cavaceppi, onu Maria Theresa tarafından onurla karşılandığı Münih ve Viyana'ya seyahat etmeye ikna etmeyi başardı. Geri dönerken, 8 Haziran 1768'de Trieste'de bir otel yatağında, Francesco Arcangeli adında bir adam tarafından öldürüldü. Cinayetin gerçek nedeni bilinmiyor. Bir hipoteze göre Winckelmann'a İmparatoriçe Maria Theresa tarafından verilen madalyaların buna sebebiyet verdiğidir, ancak katil bu madalyaları çalmadan olay yerinden ayrılmıştır. Başka bir olasılık da, Winckelmann'ın Arcangeli'nin yalnızca "un uomo di poco conto" ("Önemsiz bir adam") olduğunu düşünmesine rağmen, Arcangeli'nin Winckelmann'ı eşcinsel konular yüzünden öldürmüş olabileceğidir. Arcangeli bir ay sonra her ikisinin de kaldığı otelin dışında ölene kadar kemiklerin bir sopayla kırılması yöntemiyle icra edilen bir tür infaz yöntemiyle idam edildi.
Winckelmann'ın kabri Trieste Katedrali'nin avlusunda yer alır.
Winckelmann'ın eserleri modern Avrupa'nın Antik Yunan'ı (bazen idealize edilmiş) keşfetmesinde21 , neoklasizmde ve taklit olarak sanat doktrinini (Nachahmung) anlamada anahtar bir nitelik taşır. Wiinckelmann'ın tekrar tekrar ifade ettiği üzere22 taklitsel bir karakter taşıyan ama basit bir kopya olmayan sanat klasik Aydınlanma idealizminin her yorumunda merkezi bir noktada yer alır.23 Winckelmann, 18. yüzyılın sonlarındaki beğeni anlayışındaki dönüşümün erken bir aşamasında durur.24
Winckelmann'ın çalışması Sendschreiben von den Herculanischen Entdeckungen ("Herculaneum'daki Keşifler Hakkında Mektup") 1762'de yayınlandı ve iki yıl sonra Nachrichten von den neuesten Herculanischen Entdeckungen ("Herculaneum'daki En Son Keşifler Üzerine Rapor") isimli eseri yayınlandı. Bilim adamları Pompeii'deki kazılar hakkında ilk gerçek bilgileri bu yapıtlardan elde ettiler.
Başlıca eseri Geschichte der Kunst des Alterthums (1764, "Antik Sanat Tarihi"), Yunan sanatının üstünlüğüne ilişkin çağdaş görüşleri derinden etkiledi. 1766'da Fransızca'ya ve daha sonra İngilizce ve İtalyanca'ya çevrildi. Gotthold Ephraim Lessing Laocoön'ündeki (1766) fikirlerin birçoğunu Winckelmann'ın görsel sanatlarda uyum ve ifade konusundaki görüşlerine dayandırdı.
Winckelmann, yazılarının tarihsel bölümlerinde yalnızca kendisinin incelediği sanat eserlerini değil, aynı zamanda eski yazarlarda bulunan konuyla ilgili dağınık notları da kullanmıştır; ve geniş bilgisi ve aktif hayal gücü sayesinde doğrudan bilginin çok az olduğu dönemler hakkında birçok verimli öneriler sundu. Halen var olan sanat eserlerine küçük bir ampirik inceleme uyguladı. Roma kopyalarının yetersiz izlerine dayandırdığı birçok görüşü daha sonraki uzmanlar tarafından iyileştirildi veya tamamen reddedildi. Yine de, yapıtlarındaki pasajların coşkulu betimlemeleri, güçlü ama yine de zarif üslubu ve sanat yapıtlarına ilişkin canlı betimlemeleri ona doğrudan bir çekicilik kazandırdı. Yunan sanatının ve eski uygarlığın incelenmesine nasıl yaklaşılması gerektiğini ve araştırmacıların sağlam sonuçlar elde etmeyi umabilecekleri yöntemleri göstererek bir çağa damgasını vurdu. Winckelmann'ın çağdaşlarına bir vahiy gibi geldi ve çağın en iyi zihinleri üzerinde derin bir etki yaptı. Winckelmann'ın yapıtlarının ilkinde Laocoön'ünün başlangıç noktasını bulan Lessing başta olmak üzere Herder, Goethe ve Kant tarafından yoğun bir ilgiyle okundu.25 Winckelmann'ın tarihsel konumu ölümünden sonra aldığı sayısız onursal ödüllerle bariz bir biçimde bellidir. Bunlardan biri, 1819'da şanlı adamlar için bir Fransız madalya serisinde yayınlanan bir madalyadır.26
Johann Joachim Winckelmann, Edebi Ansiklopedide Weimar Klasisizminin ilham kaynağı olarak.
Johann Joachim Winkelmann tarafından Katolik Ansiklopedisi
Berlin'deki Humboldt Üniversitesi'ndeki Winckelmann Enstitüsü
Petri Liukkonen.
Sanat Ruhunu Kaybetti mi? Elizabeth Lev, Sanat Tarihçisi, Seton Hall Üniversitesi, Katolik Araştırmaları Merkezi, iTunesU tarafından verilen konferans
Works by or about Johann Joachim Winckelmann
Orijinal kaynak: johann joachim winckelmann. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
The biography in English is a popular account, Wolfgang Leppmann, Winckelmann (London) 1971; David Irwin offers a brief account to introduce his volume of selected writings, Winckelmann: Writings on Art (London: Phaidon) 1972. ↩
Butler, Eliza M. (1935). The Tyranny of Greece over Germany. Cambridge Univ. Press, London ↩
Goethe, Winkelmann und sein Jahrhundert, 1805. ↩
"WINCKELMANN, Johann Joachim (1779)" 1 2 3 4 5 6 7 in Horti Hesperidum. ↩
Haskell, Francis and Penny, Nicholas (1981). ↩
"Scritti di G.L. Bianconi" and "BIANCONI Giovanni Ludovico (1778)" in Horti Hesperidum. ↩
See Philhellenism ↩
The earlier conflict posed as an antithesis between imitation and invention, was a major theme in the seventeenth century Quarrel of the Ancients and the Moderns, which was fought, however, in the field of literature rather than the arts. ↩
Wittkower, Rudolf (1965) "Imitation, eclecticism, and genius" in Earl R. Wasserman, ed. ↩
In the English language, translation of Winckelmann's major writings was slow: Henry Fuseli translated some minor writings, but Geschichte der Kunst des Alterthums was not translated into English until 1849 by G. Henry Lodge. ↩
http://hdl.handle.net/10900/100742 S. Krmnicek und M. Gaidys, Gelehrtenbilder. ↩
Winckelmann, Johann Joachim (1873) History of ancient art. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page